FOR GAMAL FOR REVOLUSJONEN (17.10.14 )
Han kallar seg den polske teikneseriens far, men Thorgal-teiknaren Grzegorz Rosiński har elles ikkje dei store ambisjonane lenger. Han er tilfreds bare med å få bli utgitt.
Jean van Hamme og Grzegorz Rosiński er ikkje lenger eit team på Thorgal, men ettersom begge to var gjester på årets teikneseriefestival i Lodz, nytta eg høvet til å intervjue begge. Sjølv om dei fleste forbinder han med den fransk-belgiske serietradisjonen, er Rosiński polsk. Han kan fransk, men ikkje engelsk, og fortrekker å snakke polsk med tolk til stades når han er i gamlelandet.
- Eg var ein pioner i det polske teikneseriemarkedet, seier Rosiński. – Difor kallar dei meg den polske teikneseriens far. Som barn kom eg over eit fransk teikneserieblad, og det var slik lidenskapen oppstod. Så eg heldt fram med å teikne og teikne, til det ba meg stoppe. Teikneseriar vart ikkje sett på som kunst. Då han begynte på kunsthøgskulen fekk han beskjed om å slutte å lage teikneseriar, eller bli sparka ut.
Med tanke på at Rosiński vaks opp under jernteppet er det nærliggande å spørje: kan det ha vore politiske motiver for å nekte han å lage teikneseriar? Til det seier Rosiński ganske mykje – på polsk. Og eg spekulerer på om tolken fekk med seg alt.
- Teikneseriar eksisterte eigentleg ikkje under totalitære regimer, omsetjer han til slutt. Det var ingen teikneseriar i Tyskland under Hitlers regime, i Sovjetrepublikken var det ingen teikneseriar, i Italia under det nasjonale regimet (Mussolini) var det ingen teikneseriar, og det same med Franco i Spania.
- Teikneserien var populær i Kina men det skuldtes at i Kina var det mange analfabetar, og dette var den einaste formen for propaganda ein kunne bruke på desse. Dette slo meg då eg var i Spania, og nokon fortalde meg at under Franco-regimet var teikneseriar forbode, og etterpå fant eg ut at det var same situasjonen i Italia under Mussolini, og i Tyskland lærte eg det same, så eg fant ut at det var ein samanheng. Det var på same måten i Polen.
Og det var eigentleg situasjonen i Polen (før murens fall) eg ville snakke med han om, men eg blir nysgjerrig nok til å be han utdjupe teorien sin: Kvifor trur du at totalitære regimer er imot teikneseriar?
- Fordi dei er redde. Fordi det er mediet som du kan bruke til å formilde einkvar ide. Einkvar diktator er redd for teikneserien på same måten som for revyen og satiren, fordi du kan formidle så mange idear i slike format; det gjer dei perplekse og skremte.
Men dette kan utnyttast begge vegar:
- Før eg begynte å lage teikneseriar i utlandet var eg illustratør i Polen, held han fram, – Og på eit eller anna tidspunkt kom propagandafolka fram til at akkurat som i Kina kunne teikneserien faktisk vere eit godt medium for formidle idear. Rosiński jobba på det første polske teikneserien som blei laga med dette formålet. Han bidrog vidare til det polske magasinet Relax, som var det første reine teikneseriebladet i det kommunistiske aust-Europa (dette bladet gjekk frå 1976 til 1981, mi anm.) – Eg hadde ansvaret for å finne teiknarar til dette bladet. Eg var kunstnerisk leiar, og eg fant mange veldig gode illustratørar. Den første utanlandske serien som blei utgitt i Polen, fortel han vidare, var faktisk Thorgal (i Relax). Det vil seie, eg teikna det, men eg teikna det for eit utanlandsk marked.
Og der fekk eg den overgangen eg trengte til å spørje: Korfor har du valt å halde på med Thorgal så lenge?
- Fordi vi gjorde noko som ingen hadde tenkt på før. Han presiserer: – Eg var her, og Jean van Hamme [forfattaren av Thorgal] var i Brussel, og mellom oss var Berlinmuren. På grunn av den politiske situasjonen måtte vi finne på noko som var universelt, som kunne bli forstått i einkvar religion, eitkvart politisk system, noko som hadde ikkje-politiske verdiar. Så dette var første tilfellet av at ein person frå austblokka samarbeida med nokon frå vesten, og det var lovleg og offisielt, og det hadde aldri hendt før (eg går ut frå at han meinte at det hadde aldri hendt før i teikneseriesamanheng, mi anm.) . Eg ante ikkje ein gong kordan eg skulle betale skatt, for det fanst ingen lovereguleringar, for ingen hadde gjort dette før, omsetjer tolken med eit smil.
- Så vi fant på ein helteskikkelse som var universell, held han fram, ein lenge avventa helteskikkelse, for alle heltane hadde spesielle krefter; det var frå det ytre rom, frå andre univers, dei hadde superkrefter, og her var ein normal mann med ein normal familie i ein naturleg setting, ikkje skapt spesielt for serien, og det var noko av nøkkelen til suksessen. Det som også var spesielt med Thorgal var at det var ein historie som dreidde seg rundt moral, ære, familie, litt psykologi; verdiar som ikkje var behandla av nokre teikneseriar før.
Rosiński får altså Thorgal til å høyrest veldig allmenngyldig ut. Men eg innvender at Thorgal tross alt har ein spesifikk setting i ein spesifikk periode. Så eg lurer på om han har personleg interesse i norrøn mytologi eller vikinghistorie?
- Det er sant at det serien er lagt til ei mytologisk, skandinavisk verd , men samstundes er det umogeleg å preik ut eksakte stader, eksakte kjelder som den er tekne frå, svarer han. Og vikingane var over heile verda på den tida. Dei hadde kontakt med ulike kulturar, så det var lett å bruke dei som ein universell setting.
Følger du alltid bare manus, eller legge du nokon gong til dine eigne idear, spør eg.
- Eg er tilfreds nok og heldig nok til å arbeide med dei beste forfattarane, så eg treng ikkje endre på noko, for manusa eg får er fullkomne. Kvifor skulle eg endre på noko som er fullkome? Eg er bare heldig som har denne jobben. Eg kan førestille meg sjølv som ein filmskapar, eg er som ein regissør, for eg får manus og regisserer filmen. Samstundes er eg ansvarleg for kostyma, for skodespelet, for alt saman. Så viss eg får eit godt manus, korfor skulle eg endre det?
Så legger han til noko som eg synes er litt oppsiktsvekkande:
- Problemet er at forfattaren tener meir enn regissøren. Dei kan skrive ti manus i året, men eg kan ikkje teikne så mange «filmar». I Frankrike deler dei inntekta fifty-fifty, så du kan lett førestille deg kven som kjem heldigast ut av det.
Det høyrest ikkje rettferdig ut, innvender eg. – Eg er for gamal til å lage revolusjon, svarer Rosiński resignert.
Intervjuet tok ei interessant vending her, men festivalfolka kjem inn på intervjuerommet og peiker på klokka. Eg må skunde meg viss eg vil stille Rosiński same spørsmålet som hans tidlegare manusforfattar på Thorgal. I motsetning til van Hamme, som ikkje har merka seg i kva format seriane hans blir publisert i Norge, veit Rosiński godt at Thorgal-historiane hans går i et blad som heiter Fantomet. Kva synes han om det reduserte formatet og den reduserte papirkvaliteten Thorgal får i Norge?
Rosiński fester seg først ved spørsmålet om papirkvaliteten: – Eg må seie at eg faktisk liker formatet, og eg elskar papiret,. Fordi det er ekte papir som du faktisk kan lukte, til forskjell frå det glansa papiret. Så det spelar inga rolle kva serien er trykka på. Det eg synes er morosamt ved dei unge teiknarane er at når det utgir deira første album så er det største problemet for dei at papiret ikkje er glansa nok. Det er ikkje eit stort problem, du burde bare bli glad for at du får noko utgitt.
Eg prøver å få tema over på størrelsen seriane blir trykka i heller enn på papiret. – Det er sant, du har eit poeng, men det er betre med halvparten enn ingen ting, svarer han pragmatisk. Dei kan ikkje endre formatet [i Fantomet] bare for meg. Minimumsformatet på sidene eg teikner er A3. Viss lesaren vil se teksturen må du lage den i minst A3, elles ser det veldig flatt ut. Men eg er ikkje misfornøgd, for det er likevel betre å bli utgitt i lite format enn ikkje noko format. Eg gjer ikkje dette bare for meg sjølv; viss folk vil lese det er eg meir enn fornøgd.
EN LITEN TANKEVEKKER <- Eldre | Nyere -> «BANG-BANG – YOU’RE DEAD!»