Keum Suk Gendry-Kims andre teikneserie på norsk, Ugress, er ein øm og ubehageleg dokumentasjon over overgrep mot koreanske kvinner under den andre verdskrigen. Boka fortener mange lesarar.

Då eg var i tjueåra hadde eg ein kompis som hadde ein japansk kjærast. Ein fuktig kveld, etter at ho hadde snakka om rasismen i den japanske monokulturen, kom ho inn på koreanarar. Koreanarane var eit slags unnatak, meinte ho. Dei var eit folk som hadde soge til seg og kopiert og forvrengt japansk kultur og språk, som eit slags parasittisk vesen. Det var ikkje rasisme å nedvurdere koreanarar. Eg visste ikkje stort meir om Korea enn at Nord- og Sør-Korea var ei slagmark i den kalde krigen, og i seinare år har eg stort sett assosiert Korea med dei tre k-ane; K-pop, kimchi og Kim Jung Un. Eg blei likevel interessert i å forstå dette paradokset. Det såkalla kulturelle tjuveriet ho snakka om var eit resultat av ein langvarig assimileringspolitikk under den japanske okkupasjonen av Korea (1910-1945), der alt koreansk blei undertrykt og forsøkt sletta ut. Framleis lever over 600.000 koreanarar og koreanske etterkommarar i japansk diaspora og blir, særleg av ytre høgre, rekna som underlegne innbyggjarar (Chatani, 2023)¹.

Keum Suk Gendry-Kim tok for seg delar av dette i si førre bok på norsk, Ventetiden (2023), men i årets bok trengjer ho inn i ei meir spesifikk og mørkare side ved Japan si framferd under den andre verdskrigen. Då det braut ut krig mellom Japan og Kina i 1937 blei trøystestasjonar etablert for at dei japanske soldatane skulle få utløp for sine seksuelle lyster og, paradoksalt nok, for å forhindre at japanarane utførte valdtekt mot kinesarar (Tanaka, 2020)². Trøystekvinnene, somme av dei så unge som 13 år, blei systematisk valdtekne av japanske soldatar, nokre av dei fleire titals gonger dagleg.

Gjennom intervju med den tidlegare trøystekvinna Okseon Yi, som blei bortført som femtenåring og tvungen inn i sex-slaveri i 1942, malar Gendry-Kim fram eit nært, men samtidig breitt og nyansert bilete av denne systematiserte vondskapen. Samtalane mellom dei to kvinnene går parallelt med beretninga som byrjar i 1934 og går inn i vår tid, eit grep som gir forteljinga ei ubehageleg aktuell kraft. Okseon Yi lever framleis. Soga hennar rommar fattigdom, undertrykking, svik, valdtekt og slaveri, og då er me enno ikkje komne lenger enn til frigjeringa i 1945.

Å nærme seg ei slik forteljing kan for nokre verke uoverkommeleg. Gendry-Kims portrett, som ikkje berre er av ei kvinne, men av eit heilt folk ­­– og av kvinner spesielt, er heldigvis så lågmælt og ømt at lesaren held ut dei nesten 500 sidene med liding. Sidan me møter Okseon på fleire tidsplan veks ho ut av sidene som ei kvinne av kjøt og blod. Det er lett å kjenne att det nyfikne og ressurssterke barnet i den gamle kvinna, trass i pinslene ho gjekk gjennom under og etter krigen, men ho har også tydelege og store arr. Kombinasjonen av totalt mørker og glimt av ljos gjer forteljinga til å bere.

Naturen går som ein raud tråd gjennom boka. Fleire av sidene er vakre, ordlause naturtablå som kan fungere både som pusterom, symbolisere naturkrafta i både den brutale japanske framferda, og samtidig trøystekvinnenes ukuelegheit. Dei blømande kirsebærtrea i barndomsdelen er kontrastert med visnande lauv mot slutten av boka. Den dystre midtre delen er prega av mørke, ugjennomtrengeleg skog og aude sletter. Teikningane og handlinga heng altså tett saman. Måten Okeson er teikna på representerer også dei ulike livsfasene; det manga-aktige uskuldige barnet, den oskegrå, herja etterkrigskvinna og den lyse, nesten gjennomskinlege oldingen. Som naturen går også ho gjennom transformasjonar, og som ugraset nektar ho å la seg fjerne. Overgriparane, på den andre sida, er stort sett andletslause skikkelsar. Det er som om Gendry-Kim vil ta frå dei personlegdomen, demonisere dei, gjere dei til inkjes. Ein overgripar utan andlete er både eit monster og ingenting. Noko unaturleg.

Då den tidlegare Berlin-rabbinaren Leo Baeck fekk tilbod om å drepe dei nazistiske voktarane sine i Theresienstadt, takka han nei. I ein appell til Ben Gurion, sa han at «dagens ondskap … skal bekjempes ved utrop fra hustak til hustak fordi den kan bekjempes, men fortidens ondskap bør bli glemt så fort som det er menneskelig mulig, for intet kan gjøres med den» (Arendt, s.  2000)³. Men kva om fortida sin vondskap aldri blir hela? Vondskapen trøystekvinnene blei utsett for har til dags dato ikkje eigentleg fått den orsakinga og oppreisinga dei fortener. Ved å snakke rundt og ikkje adressere problemet direkte, held dei japanske styresmaktene liv i fortidas vondskap slik at ho blir dagens vondskap. Okseon Yi og hennar medsøstre kjempar framleis, og denne teikneserien kan bli lesen som eit innlegg i denne konflikten.

Ugress ein vond og vakker teikneserie som også er tvingande naudsynt. Boka er ei naturkraft i seg sjølv og ber om å bli lesen. Om du tenkjer krigsbrotsverk i Asia under den andre verdskrigen ikkje vedkjem deg, tar du feil.

Ugress
Av Keum Suk Gendry-Kim
Omsett av Jarne Byhre
480 sider
369 kr.
Pax Forlag

Les også:
Sameint i venting, skilt av krig

1. Chatani, S. 2023. «How to Address the Racism at the Heart of Japan-South Korea Tensions». United States Institute of Peace. https://www.usip.org/publications/2023/01/how-address-racism-heart-japan-south-korea-tensions ↩︎
2. Tanaka, Y. 2020. «War, Rape and Patriarchy: The Japanese Experience». The Asia-Pacific Journal, vol. 18, utgåve 1. https://apjjf.org/2020/01/Tanaka.html ↩︎
3. Arendt, H. 2000. Eichmann i Jerusalem. Bokklubben Dagens Bøker. ↩︎