Norske sjangerteikneseriar luktar skog og hei

Med Overtrykk 2021 ser det ut som om Überpress har gitt opp pretensjonen om å ha eit klart tema for kvar antologi. I staden let dei omgrepet «fabelprosa» komme til heider og verdigheit igjen.

Ikkje for det, ordet «overtrykk» betyr noko. I følgje Store Norske Leksikon er det ein «vanlig betegnelse på gasstrykk (lufttrykk) som er høyere enn standardatmosfæretrykket». Altså noko som er over (eller kraftigare enn) normalen, kan ein grovt forenkle det til. Tilføyinga av årstalet tyder på forlaget ser for seg dette som ein fast antologitittel framover, og ordet fungerer til eit slikt føremål. Legg også merke til at ordet teknisk sett kan bety det same som «Überpress».

Omtalen bak på permen fortel oss at i alle historiane «søkjer nokon etter noko, anten kjærleik, karriere, eller gull og rikdom. Dei finn alle noko til slutt.» Mykje meir generelt blir det vel ikkje.

Antologien har grunnlag i norsk natur og norsk mytisk tradisjon. Ikkje som ein streng regel, men ein spinnar stort sett på norske segn og i nasjonalromantiske omgjevnader, med nye vinklingar, men utan nemneverdig med ironi eller postmodernisme. By og forstad ser vi sjeldan.

Opningshistoria (og kjelda til forsideillustrasjonen), «Solriket» av Lars Erik Helgemo, er eit perfekt døme på dette. Helgemo teikna grøssaren «Hugs» til den førre Über-antologien, Troll i Ord. At denne ikkje berre har eit heilt anna tema, men også ein annan utsjånad, må sjåast i samanheng med at han skriv manuset aleine denne gongen. På eiga hand verkar Lars Helgemo å vere meir poetisk anlagt, både som forteljar og illustratør.

Solriket er eit slags heilagt fjell i ei alternativ norsk bygdeverd, og å bestige det opphøgar deg åndeleg, på ein tilsynelatande veldig reell måte. Enten det eller så er det ein metafor for å leite etter den sanne meininga med livet. Historia er open for tolking både den eine og den andre vegen, og fungerer nok best dersom ein leser den symbolsk, sjølv om det er eit univers med karakterar her som ein lett kan dikte vidare på.

Der Helgemo nyttar ein del eksposisjon, går Dyrehagedetektivene-illustratør Isabell Martinsen rett på sak i «Mor», eit dramatisk eventyr med samiske og indianske undertonar. Ho let bilda tala mest mogeleg, med god grunn ettersom «Mor» er den mest teknisk velgjorte og best utsjåande teikneserien i antologien. Kunne Isabell teikne minst 100 slike sider i same jamne kvaliteten på eitt år, burde ho snarast få kontrakt på eigen serie.

Hos dei tilbakevendande bidragsytarane er det denne gongen ein tendens til å bruke karakterane frå Troll i Ord om igjen. Kanskje legger ein meir hjarte i det viss ein skal fortelje om ein «kjenning» . Eller kanskje er det berre lettare enn å begynne på nytt kvar gong. I «På avvegar» gjenbruker Oliver Levang vennegjengen og den suburbane fantasy-settingen frå «Flyktig». Men dei gjer det i ein historie som spelar litt for mykje og for tydeleg på 80-talls slashers, særskilt Friday the 13th-serien, og saknar tilstrekkeleg med substans ut over det.

Eit par av dei andre karakterane hadde eg litt meir fornøyelse av å møte igjen. Med «Trollfest» av Ørjan Aarvik er vi tilbake i den norske bygde- og segntradisjonen, rett nok mykje meir konkret og lettfatteleg enn med Lars Helgemos heilage fjell: Trolla tek husdyr, og den same monsterjegeren som dukka opp i Aarviks bidrag til Troll i ord, «Trollfuglen», dreg til skogs for å løyse problemet. Å trekke inn ei hulder i historia er strengt tatt berre eit døme på det eg vil kalle mytologisk sjekklistekryssing, men fungerer som ein uskuldig pikant bonus. Miljøbodskapen frå førre jegerhistorie er også med i denne, men mindre uttalt, og meir praktisk inkorporert.

Ein tredje figur som er med frå 2020-antologien er Vinters gode heks Anya Furudotter. «Trolldom: Veksten» er meir eit framhald av den tidlegare påbegynte premissen enn ei historie som står støtt på eigne bein. Forteljingas økologiske bodskap er av den velkjende og velbrukte (og litt oppbrukte) «monsteret er misforstått», med den vesle variasjonen at det er snakk om ein plante i staden for eit dyr. Litt meir interessant er det då at ein bifigur frå første historia er den som får mest karakterutvikling.

Dei aller fleste av bidraga er veldig «pent» teikna i tydinga meir eller mindre figurativ moderne Disney/manga-stil (sjølv om det er store nyansar også her; Oliver Levang sin strek er som vanleg utprega grå og «skitten»). To unnatak lenger bak i boka er «Jakta på sol» av Maria Steffensen og «Rotteronny» av Petter Faustino. Begge er tablåbaserte utan klar linjer, og fungerer på utsida som kontrastar til resten. Historiane er ikkje så veldig inspirerte, men står godt til illustrasjonane. Steffensen, den mest stiliserte har dikta ein bodskapsbasert metafysisk forteljing mens Faustino, viss figurar har eit kvasi-realistisk utsjånad, er ei meir handgripeleg og handlingsbasert teikneserienovelle (og, som en kontrast til «Jakta på sol», utprega maskulin). Innimellom lukkast Maya Øvrebø med å gjere si eiga vri på byttingmytene i «I gamle dager».

Folketrutemaet, særleg av det nasjonalromantiske slaget kjem nok alltid til å vere med oss, og i norske teikneseriar har det gode dagar nå. Sjølv om klisjeane er mange, og knapt til å unngå, er tema ei frodig kjelde til inspirasjon for moderne eventyrforteljarar. Überpress kan trygt halde fram med fabelprosa generelt og folketru spesielt som eit satsingsfelt.